naar boven
download articleVerwerking van haring
Inhoudsopgave
 | Beschrijving van de sector | |
| Structuur | |
| Activiteiten | |
| Werkgelegenheid en toegevoegde waarde | |
| Grondstof | |
| Markt | |
| Perspectief |
Beschrijving van de sector
De verwerking van haring vindt plaats in drie typen van bedrijven: producenten/handelaren in gezouten haring, haringinleggerijen en haring- en makreelrokerijen. Daarnaast zijn er leveranciers van grondstof voor de productiebedrijven. Al deze bedrijven zijn hier samengevoegd tot een groep omdat enkele bedrijven in alle producttypen actief zijn.Maatjesharing wordt behalve door deze gespecialiseerde bedrijven ook verwerkt en verhandeld door de binnenlandse visgroothandel.
Structuur
De haringverwerkende industrie bestaat uit ongeveer 15 bedrijven met een sector omzet van 115 miljoen euro. Rond 90% van de omzet wordt gedragen door bedrijven met een omzet tussen 5 en 50 miljoen euro. De vier grootste bedrijven hebben een gezamenlijk marktaandeel van bijna 75%. Het aanbod van zure haring in Nederland is vrijwel in handen van één bedrijf.De sectoromzet van de huidige haringverwerkende bedrijven is sinds 2000 vrijwel gelijk gebleven. Gezien het algemene inflatiepercentage over deze periode (14%) is de reële omzet dus gedaald.
Sinds 1995 is de haringsector kleiner geworden. Activiteiten verdwenen doordat Nederlandse vissers vrijwel zijn gestopt met de aanvoer van verse haring. Daardoor viel ook een deel van de export van verse haring en de productie van haringlappen weg. Een deel van de productie van zure haring werd verplaatst naar het buitenland. Het aantal bedrijven is sinds 2000 nog verder gedaald.
Tabel 1 Aantal ondernemingen en bedrijfsomzet (in %) naar bedrijfsgrootte
| Ondernemingsklasse in miljoen euro | Ondernemingen (N=17) | Omzet (115 miljoen euro) |
| - 5 | 40 | 8 |
| 5 - | 60 | 92 |
| Totaal | 100 | 100 |
Alle bedrijven die actief zijn in de haringverwerking zijn zelfstandige ondernemingen. De hier geselecteerd bedrijven halen 80% van hun gezamenlijke omzet uit gezouten en zure haring en gerookte makreel. Nevenactiviteiten zijn verwerking of alleen handel in zeegevroren pelagische vis, diepgevroren rond- en platvis en garnalen.
Tabel 2 Omzet aandeel per producttype (in %)
| Producttype | Omzeta) (115 miljoen euro) |
| Gezouten en zure haring | 75 |
| Gerookte haring/makreel | 5 |
| Overige producten | 20 |
| Totaal | 100 |
Activiteiten
Verwerking en groothandel zijn in vrijwel alle bedrijven volledig geïntegreerd. De meeste producten worden verwerkt door de bedrijven zelf. Enkele bedrijven besteden een deel van de verwerking uit aan gelieerde buitenlandse bedrijven in Denemarken.Tabel 3 Organisatie van de verwerkingsactiviteiten (in %)
| Plaats van verwerking | Omzet |
| Verwerking in eigen bedrijf | 70 |
| Verwerking door gelieerde bedrijven in binnen en buitenland | 10 |
| Half- en eindproducten betrokken van andere bedrijven | 20 |
De meeste bedrijven hebben zowel Nederlandse als buitenlandse afnemers. Zowel in binnen- als buitenland levert een minderheid van de bedrijven direct aan supermarkten. Ongeveer de helft levert nog direct aan Nederlandse visdetaillisten.
Tabel 4 Groothandelsactiviteiten per afnemerscategorie
| Percentage van totaal aantal bedrijven (in %) | |
| Exportactiviteiten: | 90 |
| - met export naar buitenlandse visverwerkers/importeurs | 65 |
| - met export naar buitenlandse detailhandel | 25 |
| - met export naar buitenlandse grootwinkelbedrijven | 25 |
| - met export naar buitenlandse grootverbruikbedrijven | 18 |
| Binnenlandse afzet: | 90 |
| - met leveringen aan binnenlandse visdetailhandel | 45 |
| - met leveringen aan binnenlandse grootwinkelbedrijven | 25 |
| - met leveringen aan binnenlandse grootverbruikbedrijven | 25 |
| Leveringen aan binnenlandse groothandel of verwerkers (interne leveringen) | 60 |
Werkgelegenheid en toegevoegde waarde
Ongeveer 600 personen zijn werkzaam in de haringverwerkende industrie. Dit is gemiddeld ongeveer 36 personen per bedrijf. De meeste arbeidskrachten werken in middelgrote bedrijven met een omzet tussen 5 en 50 miljoen euro. Het percentage tijdelijke krachten is ongeveer 24. Het aantal werkzame personen is sinds 2000 gedaald.Tabel 5 Werkgelegenheid en bedrijfsomvang (in %) naar bedrijfsgrootte
| Ondernemingsklasse in miljoen euro | Aantal vaste krachten (475 mensen) | Gemiddeld aantal tijdelijke krachten (150 mensen) | Totaal (620 mensen) |
| - 5 | 10 | 5 | 10 |
| 5 - 50 | 90 | 95 | 90 |
| Totaal | 100 | 100 | 100 |
Ongeveer 345 vaste en gemiddeld 145 tijdelijke krachten zijn direct werkzaam in het productieproces. Dit betekent dat 21% van de werknemers is belast met management-, marketing- en administratieve taken. Dit is vrijwel gelijk aan het sectorgemiddelde.
Tabel 6 Vaste arbeidskrachten ingedeeld naar direct productiewerk en indirecte arbeid
| Arbeidskrachten | Percentage | |
| Direct productiewerk | 490 | 79 |
| Indirecte arbeid | 130 | 21 |
| Totaal | 620 | 100 |
De seizoenmatige aanvoer van maatjesharing wordt weerspiegeld door de grote variatie in het aantal ingezette tijdelijke krachten. De maximale bezetting is 1,4 maal hoger dan de bezetting buiten de seizoenpiek. Dit beeld is sinds 2000 niet gewijzigd.
Tabel 7 Tijdelijke arbeidskrachten en seizoeninvloed
| Tijdelijke krachten | Vaste krachten | Totaal | |
| Minimale bezetting | 65 | 475 | 540 |
| Maximale bezetting | 280 | 475 | 755 |
| Gemiddelde bezetting | 145 | 475 | 620 |
De omzet per werknemer ligt rond 180.000 euro. De toegevoegde waarde van de haringverwerkende industrie wordt geraamd op 40 miljoen euro. Dit is circa 30% van de omzet en daarmee aanzienlijk boven het sector gemiddelde. De toegevoegde waarde per werknemer ligt rond 46.000 euro.
Grondstof
De haringverwerkende industrie is voor de grondstofvoorziening vooral afhankelijk van de ontwikkeling van de haringvisserij in Noordzee en Skagerrak. De Nederlandse industrie verwerkt niet meer dan 10 tot 15% van de internationale haringaanvoer uit dit gebied. Bovendien zijn de haringvangsten tussen 1995 en 2005 relatief stabiel geweest op een niveau rond 600.000 ton. Indirect zijn ook quota en vangsten van Atlanto-scandische haring van belang omdat die mede van invloed zijn op het Europese haringaanbod en daarmee op het prijsniveau. Sinds 2003 is de internationale haringprijs belangrijk gestegen. Omdat voor maatjesharing een wat hogere prijs wordt betaald komt deze grondstofvoorziening niet echt in gevaar zolang visserij mogelijk is. De instabiliteit van de grondstofvoorziening schuilt bij haring vooral in het vangstsucces en kwaliteit van de haring in de periode mei-juli.Markt
Gerekend naar de groothandelswaarde is ruim de helft van de productiewaarde bestemd voor de binnenlandse markt. De meeste belangrijke bedrijven in de sector leveren zowel aan binnenlandse als buitenlandse afnemers. De exportproducten worden meest geleverd aan groothandelaren en importeurs en in het binnenland zijn de visgroothandel en de visdetailhandel de belangrijkste afnemers.Tabel 8 Bestemming van de producten van de haringverwerkende industrie en groothandel (gezouten en zure haring en overige producten)
| Bestemming | Omzet miljoen euro | Omzet percentage |
| Export | 30 | 45 |
| Binnenlandse afzet | 55 | 35 |
| Interne leveringen | 30 | 20 |
| Totaal | 115 | 100 |
Haringproducten worden voornamelijk geëxporteerd naar Duitsland en België. De export van gezouten haring stagneerde sinds 2000. Dit wordt onder meer toegeschreven aan de achterblijvende economische ontwikkeling in Duitsland. Een deel van de export van haringproducten is verdwenen als gevolg van het wegvallen van de aanvoer van verse haring in Nederland en daarmee ook de export van verse haring en haringlappen.
Perspectief
De marktontwikkeling lijkt bepalend voor het perspectief van de haringsector. Sommige bedrijven zien een bedreiging in de recente stagnerende groei van het marktvolume. Sinds 2000 is in Nederland de binnenlandse omzet van haringproducten gegroeid met ongeveer 30% (GfK). Maar dit is vooral het resultaat van hogere prijzen. Duitse markt is sinds de algemene economische teruggang achtergebleven.Tabel 9 Index van het thuisverbruik (Volume, 1995=100)
| 1995 | 2000 | 2005 | |
| Maatjesharing | 100 | 99 | 108 |
| Zure haring | 100 | 87 | 88 |
Het is de vraag of traditionele producten zoals maatjesharing en zure haring over de top raken van hun levenscyclus. Haring is in Nederland, Duitsland en België een product met een relatief goed imago en een diepgewortelde traditie. Met deze gedegen basis kunnen er altijd kansen komen om het marktvolume weer te vergroten. In deze sector lijkt dit vooral door de beperkte houdbaarheid van het product niet zo gemakkelijk te zijn. De ontwikkeling van nieuwe producten die beter geschikt zijn voor moderne distributiekanalen heeft de markt een impuls gegeven gezien het hogere afzetvolume in 2005.
Tabel 10 De belangrijkste ontwikkelingen sinds vijf jaar geleden (in %)
| Beter | Gelijk | Slechter | |
| Grondstofvoorziening | - | - | ++ |
| Personeelsaanbod | - | + | ++ |
| Bedrijfswinst | + | + | - |
| Financiële positie | + | + | - |
Andere bedreigingen zijn die regelmatig zijn genoemd in het LEI-panel zijn:
- de overcapaciteit en prijsconcurrentie;
- negatieve publiciteit in verband met kwaliteit.
bedrijven
